Saturday, October 18, 2025

рдПрдирдИрдкी 2020 рдХी рднाрд╡рдиा рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк ‘рдХृрддि рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा’ рдкрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХंрдЯेंрдЯ рд╡िрдХाрд╕ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा – рдПрд╕рд╕ीрдИрдЖрд░рдЯी рджेрд╣рд░ाрджूрди рдоें рдк्рд░ाрд░ंрдн

 


рджेрд╣рд░ाрджूрди, 13 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025 – рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि (NEP 2020) рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдФрд░ рджृрд╖्рдЯि рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдПрдирд╕ीрдИрдЖрд░рдЯी рдкुрд╕्рддрдХ “рдХृрддि рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा” рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХंрдЯेंрдЯ рд╡िрдХाрд╕ рд╣ेрддु рдкाँрдЪ рджिрд╡рд╕ीрдп рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдПрд╕рд╕ीрдИрдЖрд░рдЯी, рджेрд╣рд░ाрджूрди рдХे рдХрд▓ा рд╡िрднाрдЧ рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा। рдпрд╣ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा 13 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рд╕े 17 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025 рддрдХ рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।

рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдоें рд╕ंрдЧीрдд рд╡िрд╖рдп рдХे рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों, рдЧाрдпрди рдПрд╡ं рд╡ाрджрди рдХे рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдиे рд╕рдХ्рд░िрдп рд░ूрдк рд╕े рднाрдЧ рд▓िрдпा। рд╕ाрде рд╣ी рдПрд╕рд╕ीрдИрдЖрд░рдЯी рдХे рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдиे рднी рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рдХрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдкाрда्рдпрдЪрд░्рдпा рд░ूрдкрд░ेрдЦा (SCF)рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि 2020 (NEP 2020)рдХौрд╢рд▓ рд╡िрдХाрд╕рд╕ंрдЬ्рдЮाрдиाрдд्рдордХ (Cognitive) рд╡िрдХाрд╕рднाрд╡ाрдд्рдордХ (Affective) рд╡िрдХाрд╕, рддрдеा рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡िрд╡िрдзрддा рдЬैрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖрдпाрдоों рдХो рдз्рдпाрди рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рд╡िрд╖рдпрд╡рд╕्рддु рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╕ंрдЪाрд░ рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा।

рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рд╕рдорди्рд╡рдпрди рдбॉ. рдКрд╖ा рдХрдЯिрдпाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдиीрддि рдХी рдЧрд╣рди рд╕рдордЭ рдПрд╡ं рджिрд╢ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдоें рд╕ुрдиीрд▓ рднрдЯ्рдЯ, рдбॉ. рдирди्рдж рдХिрд╢ोрд░ рд╣рдЯрд╡ाрд▓, рдХрдоाрдХ्рд╖ा рдоिрд╢्рд░ा, рдФрд░ рдбॉ. рд╕ंрдЬीрд╡ рдЪेрддрди рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा।

рд╕ंрдЧीрдд рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдоें рдбॉ. рд╣िрдоांрд╢ु рдЬोрд╢ी, рдордиोрдЬ рдеाрдкा, рдоिрдиी рд╕ोрдИ, рдЖрд╢ा рднрдЯ्рдЯ, рдкुрд╖्рдкिंрджрд░ рд╕िंрд╣, рдФрд░ рд╡िрдХ्рд░рдо рдЬी рдиे рдЕрдкрдиी рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮрддा рд╕ाрдЭा рдХी। рдЗрди рд╕рднी рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХे рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рд╕ंрдЧीрдд рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХो рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд░ूрдк рдоें рдЕрдзिрдХ рд╕рдЬीрд╡, рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдФрд░ рд╕ुрд▓рдн рдмрдиाрдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдаोрд╕ рдХрджрдо рдЙрдаाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдпрд╣ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХंрдЯेंрдЯ рди рдХेрд╡рд▓ рд╕ंрдЧीрдд рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖िрдХाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ोрдЧा, рдмрд▓्рдХि рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдоें рд╕ंрдЧीрдд рдХे рдк्рд░рддि рд░ुрдЪि рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдоें рднी рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдоें рдиैрддिрдХрддा, рдоूрд▓्рдп, рд╕ंрд╕्рдХाрд░, рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдоिрд▓ेрдЧा।

‘рдХृрддि рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा’ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ рд╕ंрдЧीрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдПрдХ рдЕрднिрдирд╡ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै, рдЬो рдирдИ рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि рдХी рдЙрд╕ рднाрд╡рдиा рдХो рдоूрд░्рдд рд░ूрдк рджेрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЬ्рдЮाрди, рдХौрд╢рд▓, рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕рд░्рд╡ोрдкрд░ि рд╣ै।

рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдХे рдЫाрдд्рд░ों рд╣ेрддु рдХрд░िрдпрд░ рдмुрдХ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рд╡िрдХाрд╕ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн

 Dr Deepak Pratap Report

рдПрд╕.рд╕ी.рдИ.рдЖрд░.рдЯी., рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб, рджेрд╣рд░ाрджूрди рдоें “рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдХे рдЫाрдд्рд░ों рд╣ेрддु рдХрд░िрдпрд░ рдмुрдХ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рд╡िрдХाрд╕” рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдкाँрдЪ рджिрд╡рд╕ीрдп рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн 13 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025 рдХो рд╣ुрдЖ। рдпрд╣ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा 17 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рддрдХ рдЖрдпोрдЬिрдд рдХी рдЬाрдПрдЧी।

рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдоें рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рд╕े рдЖрдП рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдиे рдк्рд░рддिрднाрдЧ рдХे рд░ूрдк рдоें рднाрдЧ рд▓िрдпा। рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рд╕рдорди्рд╡рдпрди  рдк्рд░िрдпा рдЧुрд╕ाрдИं рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХे рд╕ाрде рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों, рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рдХрд░िрдпрд░ рдмुрдХ рдХी рд░ूрдкрд░ेрдЦा рддрдеा рдЖрдЧाрдоी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕ाрдЭा рдХी।

рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ рдиिрджेрд╢рдХ рдбॉ  рдХे. рдПрди. рдмिрдЬрд▓्рд╡ाрдг рдиे рднी рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд░िрдпрд░ рдмुрдХ рдоें рд╕्рд╡-рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рднी рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा, рддाрдХि рдЫाрдд्рд░ рдХेрд╡рд▓ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕ृрдЬрди рдХे рд▓िрдП рднी рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ों।

рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХे рдк्рд░рдердо рджिрд╡рд╕ рдоें рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдиे рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХрд░िрдпрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा, рд╡िрд╖рдпрд╡ाрд░ рдХрд░िрдпрд░ рд╡िрдХрд▓्рдк, рддрдеा рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕्рдеाрдиीрдп рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ों рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░-рд╡िрдорд░्рд╢ рдХिрдпा।

рдкрд╣рд▓े рджिрди рдХी рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣ी рдЙрдд्рд╕ाрд╣рдкूрд░्рдг рд░рд╣ी рдФрд░ рд╕рднी рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдиे рдХрд░िрдпрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдФрд░ рдк्рд░ेрд░рдгाрджाрдпрдХ рдмрдиाрдиे рдХे рд╕ुрдЭाрд╡ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП।

рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рддрд░ीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕рдоाрдЧрдо ‘рдЗंрдЯрд░-рдбाрдпрдЯ рдХрд▓्рдЪрд░рд▓ рдоीрдЯ рдХौрдеिрдЧ 2025’ рдХा рджो рджिрд╡рд╕ीрдп рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо — рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХी рд▓ोрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд░ंрдЧों рдоें рд░ंрдЧा SCERT рд╕рднाрдЧाрд░

 

рджेрд╣рд░ाрджूрди, 13 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025।

рджेрд╡рднूрдоि рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХी рд╕рдоृрдж्рдз рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдзрд░ोрд╣рд░ рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рддрд░ीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕рдоाрдЧрдо — рдЗंрдЯрд░-рдбाрдпрдЯ рдХрд▓्рдЪрд░рд▓ рдоीрдЯ “рдХौрдеिрдЧ 2025” рдХा рджो рджिрд╡рд╕ीрдп рдЖрдпोрдЬрди рдЖрдЬ SCERT рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХे рд╕рднाрдЧाрд░ рдоें рдбाрдпрдЯ рджेрд╣рд░ाрджूрди рдХे рддрдд्рд╡ाрд╡рдзाрди рдоें рдЖрд░ंрдн рд╣ुрдЖ।

рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдк्рд░ाрддः 10 рдмрдЬे рдоुрдЦ्рдп рдЕрддिрдеि рд╡िрдзाрдпрдХ рдЙрдоेрд╢ рд╢рд░्рдоा ‘рдХाрдК’ рдж्рд╡ाрд░ा рджीрдк рдк्рд░рдЬ्рд╡рд▓рди рдХे рд╕ाрде рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдиिрджेрд╢рдХ, рдЕрдХाрджрдоिрдХ рд╢ोрдз рдПрд╡ं рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг, рд╡ंрджрдиा рдЧрд░्рдм्рдпाрд▓  рдиे рдоुрдЦ्рдп рдЕрддिрдеि рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा । рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рд╕ंрдмोрдзрди рдоें рдЗрд╕ рдЖрдпोрдЬрди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдПрд╡ं рдирдИ рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि (NEP 2020) рдХे рд╕ाрде рдЗрд╕рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓ा।


рдиिрджेрд╢рдХ, рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдбॉ. рдоुрдХुрд▓ рдХुрдоाрд░ рд╕рддी рдиे рдЕрдкрдиे рд╕ंрджेрд╢ рдоें рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдпुрд╡ाрдУं рд╕े рдЕрдкрдиी рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд▓ोрдХрдХрд▓ा рдФрд░ рдкрд░ंрдкрд░ाрдУं рд╕े рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬुрдб़рдиे рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХिрдпा।

рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рдордг्рдбрд▓ рдХे рд░ूрдк рдоें рдбॉ. рдоाрдзुрд░ी рдмрд░्рдерд╡ाрд▓, рд╢्рд░ीрдорддी рд░ेрдЦा рдзрд╕्рдоाрдиा, рд╢्рд░ीрдорддी рд╕ंрдЧीрддा рдвोंрдбिрдпाрд▓, рд╢्рд░ी рдЧिрд░ीрд╢ рд╕ुрдиेрд░िрдпाрд▓ рдПрд╡ं рд╢्рд░ी рдЕрд░ुрдг рдЬोрд╢ी рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣े। рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рд╕ंрдЪाрд▓рди рдбाрдпрдЯ рджेрд╣рд░ाрджूрди рдХे рдк्рд░рд╡рдХ्рддा  рд░ाрдо рд╕िंрд╣ рдФрд░  рд╕ुрд░ेрд╢ рдЪрди्рдж्рд░ рдкोрдЦрд░िрдпाрд▓ рдиे рдХुрд╢рд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдХिрдпा। рдбाрдпрдЯ рдк्рд░ाрдЪाрд░्рдп  рд╣ेрдорд▓рддा рдЧौрдб़ рдиे рд╕рднी рдЖрдЧंрддुрдХों рдПрд╡ं рдЕрддिрдеिрдпों рдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा।

рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ

рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╕ंрдпोрдЬрдХ рд░ाрдЦी рдкांрдбेрдп рдиे рдмрддाрдпा рдХि рдЗрд╕ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕рдоाрдЧрдо рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рднाрд╡ी рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХी рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рд▓ोрдХ рдкрд░ंрдкрд░ाрдУं рд╕े рдЬोрдб़рдиा рд╣ै, рддाрдХि рд╡े рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдкीрдв़िрдпों рддрдХ рд▓ोрдХрдХрдеाрдУं, рд▓ोрдХрдХрд▓ाрдУं рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдХो рдкрд╣ुंрдЪा рд╕рдХें।

рджो рджिрд╡рд╕ीрдп рдпрд╣ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╕рднी рдбाрдпрдЯ्рд╕ рдХे рдбी.рдПрд▓.рдПрдб. рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖ुрдУं рдХी рд╕рдХ्рд░िрдп рднाрдЧीрджाрд░ी рд╕े рд╕ंрдкрди्рди рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖ु рдкांрдЪ рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों — рдиृрдд्рдп рдиाрдЯिрдХा, рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рд▓ोрдХ рдиृрдд्рдп, рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा, рдиाрдЯрдХ рдПрд╡ं рд╡ाрдж्рдп рд╡ाрджрди рдоें рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрднा рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।


рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╕рдд्рд░ рдоें рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рд╡ंрджрдиा рдПрд╡ं рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдЧीрдд рдХे рд╕ाрде рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ुрдИ। рд╡िрднिрди्рди рдбाрдпрдЯ्рд╕ рдХी рдЯीрдоों рдиे рд░ाрдоी рдмौрд░ाрдгी, рдЬीрддू рдмрдЧрдб़рд╡ाрд▓, рдоाрдзрд╡ рд╕िंрд╣ рднंрдбाрд░ी рдФрд░ рдЧंрдЧा рдЬैрд╕ी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд▓ोрдХрдЧाрдеाрдУं рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдордирдоोрд╣рдХ рдиृрдд्рдп-рдиाрдЯिрдХाрдПँ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХीं।

рднोрдЬрдиाрд╡рдХाрд╢ рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдХрдХ्рд╖ा 3 рд╕े 8 рддрдХ рдХी рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдиाрдЯ्рдп рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдпाँ рдоंрдЪिрдд рдХी рдЧрдИं, рдЬिрдирдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдоें рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХрд░рдиा рд░рд╣ा। рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдбाрдпрдЯ рджेрд╣рд░ाрджूрди рдХो рдЗрд╕ рд░ाрдЬ्рдп рд╕्рддрд░ीрдп рдЖрдпोрдЬрди рдХी рдоेрдЬрдмाрдиी рдХा рдЧौрд░рд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЕрдкрд░ рдиिрджेрд╢рдХ рдкрд░िрд╖рдж рдкрджрдоेрди्рдж्рд░ рд╕рдХрд▓ाрдиी рдиे рд╕рднी рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХो рд╢ुрднрдХाрдордиाрдП рдк्рд░ेрд╖िрдд рдХी । 

рд▓ोрдХрдзुрди” рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдЭूрдо рдЙрдаा SCERT рд╕рднाрдЧाрд░ — рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рд╕ंрдЧीрдд рдХा рд╕ंрдЧрдо

 

 

рджिрдиांрдХ: 15 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025, рд╕्рдеाрди: SCERT рд╕рднाрдЧाрд░, рджेрд╣рд░ाрджूрди

рд╕рдордЧ्рд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХे рддрдд्рд╡ाрд╡рдзाрди рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рдирд╡ाрдЪाрд░ी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо “рд▓ोрдХрдзुрди” рдХा рдЖрдпोрдЬрди 15 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ рдХो SCERT рдХे рд╕рднाрдЧाрд░ рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा। рд░ाрдЬ्рдп рдХे 380 рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдЗрд╕ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХी рд▓ोрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд╕ंрдЧीрдд рдФрд░ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рдирдИ рдкीрдв़ी рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиा рд╣ै।


рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдиिрджेрд╢рдХ рдЕрдХाрджрдоिрдХ  рдмрди्рджрдиा рдЧрд░्рдм्рдпाрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд▓ोрдХрдЧाрдпрдХ рдк्рд░ीрддрдо рднрд░рддрд╡ाрдг рдФрд░ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдвोрд▓ рд╡ाрджрдХ рдбॉ. рд╕ोрд╣рди рд▓ाрд▓ рд╕рд╣िрдд рдЙрдирдХी рдкूрд░ी рдЯीрдо рдХा рдкुрд╖्рдкрдЧुрдЪ्рдЫ рднेंрдЯ рдХрд░ рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा।


рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдбॉ. рдЙрд╖ा рдХрдЯिрдпाрд░, рдк्рд░рд╡рдХ्рддा SCERT, рдиे рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдЧीрдд рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬिрд╕рдиे рдкूрд░े рд╕рднाрдЧाрд░ рдХो рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╕े рд╕рд░ाрдмोрд░ рдХрд░ рджिрдпा। рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХा рд╕ंрдЪाрд▓рди рдЧрдв़рд╡ाрд▓ी рдФрд░ рдХुрдоाрдЙрдиी рдоें рдеिрдПрдЯрд░ рдХрд▓ाрдХाрд░ рдзрд░्рдоेрди्рдж्рд░ рдиेрдЧी рддрдеा рд╣िрди्рджी рдоें рд░ंрдЧрдХрд░्рдоी рд╡ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЧिрд░ीрд╢ рдмрдбोрдиी рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЧрдпा, рдЬिрдирдХे рд╕ंрдпोрдЬрдХ рд╢рдм्рджों рдиे рд╕рднी рдХो рдмांрдзे рд░рдЦा।


рд▓ोрдХрдЧाрдпрдХ рдк्рд░ीрддрдо рднрд░рддрд╡ाрдг рдФрд░ рдбॉ. рд╕ोрд╣рди рд▓ाрд▓ рдиे рдЕрдкрдиी рдЯीрдо рдХे рд╕ाрде рдвोрд▓, рджрдоाрдКं рдФрд░ рд░рдгрд╕िंрдШा рдХी рдеाрдк рдкрд░ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХी рд▓ोрдХрдзुрдиों рдХी рдРрд╕ी рдордирдоोрд╣рдХ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рджी рдХि рдкूрд░ा рд╕рднाрдЧाрд░ рдЭूрдо рдЙрдаा। “рдвोрд▓ рд╕ाрдЧрд░” рдХी рддाрд▓ рдкрд░ рдЙрдирдХी рдЬुрдЧрд▓рдмंрджी рдиे рджрд░्рд╢рдХों рдХो рдоंрдд्рд░рдоुрдЧ्рдз рдХрд░ рджिрдпा।

рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें 100 рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рдЫाрдд्рд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд░рд╣े, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдд्рд╕ाрд╣рдкूрд░्рд╡рдХ рдЗрди рд▓ोрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдпों рдХा рдЖрдиंрдж рд▓िрдпा। рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕рд░ рдкрд░ рдЕрдкрд░ рдиिрджेрд╢рдХ рд╕рдордЧ्рд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХुрд▓рджीрдк рдЧैрд░ोрд▓ाрдЙрдкрдиिрджेрд╢рдХ рдЕрдЬीрдд рднрдг्рдбाрд░ी рдФрд░ рдкрд▓्рд▓рд╡ी рдиैрди рд╕рд╣िрдд рдХрдИ рдЕрдзिрдХाрд░ी рднी рдоौрдЬूрдж рд░рд╣े।


рджूрд╕рд░े рд╕рдд्рд░ рдоें рдорд╣ाрдиिрджेрд╢рдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпी рд╢िрдХ्рд╖ा рдиे рдЖрдЧрдорди рдХрд░ рд╕рднी рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдХो рдмрдзाрдИ рджी рдФрд░ рдЗрд╕ рдЕрдиूрдаी рдкрд╣рд▓ рдХी рд╕рд░ाрд╣рдиा рдХी।

рдиिрджेрд╢рдХ рдмрди्рджрдиा рдЧрд░्рдм्рдпाрд▓ рдиे рдЕрдкрдиे рд╡рдХ्рддрд╡्рдп рдоें рдХрд╣ा рдХि “рд▓ोрдХрдзुрди” рдЬैрд╕े рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рд╣рдоाрд░ी **рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рд╕рд╣ेрдЬрдиे рдФрд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рддрдХ рдЬीрд╡ंрдд рд░ूрдк рдоें рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ैं। рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХी рд▓ोрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рдирдП рдЖрдпाрдо рджेрдЧी।”

MOOC 3.0 рд╡рд░्рдХрд╢ॉрдк

 MOOC 3.0 рд╡рд░्рдХрд╢ॉрдк рдХा рджूрд╕рд░ा рджिрди – SME рдФрд░ рдХोрд░्рд╕ рд░िрд╡्рдпूрдЕрд░्рд╕ рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рджिрдП рдЕंрддिрдо рд░ूрдк рдХोрд░्рд╕ рдоॉрдб्рдпूрд▓्рд╕ рдХो, рджीрдкाрд╡рд▓ी рд╢ुрднрдХाрдордиाрдУं рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ рд╕рдд्рд░

17 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025  рд╕्рдеाрди: рдЖрдИ.рдЯी. рд▓ैрдм, SCERT рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб, рджेрд╣рд░ाрджूрди

SCERT рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдоें рдЪрд▓ рд░рд╣ी MOOC 3.0 рд╡िрдХाрд╕ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рдЖрдЬ рджूрд╕рд░ा рджिрди рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдФрд░ рдирд╡ाрдЪाрд░ рд╕े рднрд░рдкूрд░ рд░рд╣ा। рдЗрд╕ рджिрди SME (Subject Matter Experts) рдФрд░ рдХोрд░्рд╕ рд░िрд╡्рдпूрдЕрд░्рд╕ (Course Reviewers) рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рд╕рднी рдЫрд╣ рдХोрд░्рд╕ों рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╕ाрдордЧ्рд░ी, рд╡ीрдбिрдпो рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ, рдИ-рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдФрд░ рдоॉрдб्рдпूрд▓ рдЯाрдЗрдорд▓ाрдЗрди рдХो рдЕंрддिрдо рд░ूрдк рджिрдпा।
рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЙрди्рдирдд рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╢िрдХ्рд╖рдг рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा рд╣ै рдЬो AI рдЖрдзाрд░िрдд рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХौрд╢рд▓рдбिрдЬिрдЯрд▓ рджрдХ्рд╖рддा, рдФрд░ рдирд╡ाрдЪाрд░рдкूрд░्рдг рдЕрдз्рдпाрдкрди рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдЧा।

рдЖрдЬ рдХे рд╕рдд्рд░ рдоें рдСрдирд▓ाрдЗрди рдФрд░ рдСрдлрд▓ाрдЗрди рджोрдиों рдоाрдз्рдпрдоों рд╕े рдЬुрдб़े рд╕рднी рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдиे рд╕рдоूрд╣ рдХाрд░्рдп (Group Discussion) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े Course 1 рд╕े Course 6 рддрдХ рдХी рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ, рд╡ीрдбिрдпो рдХंрдЯेंрдЯ, рдИ-рдкोрд░्рдЯрдлोрд▓िрдпो рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рдФрд░ рдоॉрдб्рдпूрд▓-рд╡ाрд░ рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा рдХो рдЕंрддिрдо рд░ूрдк рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा।

рдХोрд░्рд╕ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╖рдп рдПрд╡ं рджिрд╢ा:

рдХ्рд░рдХोрд░्рд╕ рдХा рдиाрдордлोрдХрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░
1Using AI in Productivityрджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़, рд░िрдкोрд░्рдЯ рдФрд░ рдХрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें AI рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ
2AI-driven Interactive Lesson Plan DevelopmentрдЗंрдЯрд░рдПрдХ्рдЯिрд╡ рд╢िрдХ्рд╖рдг рдпोрдЬрдиाрдУं рдоें AI рдПрдХीрдХрд░рдг
3AI-based Multimedia & Video Integrationрд╡ीрдбिрдпो, рдСрдбिрдпो рдФрд░ рджृрд╢्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдоें AI рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ
4Cybersecurity & Digital Hygieneрд╕ाрдЗрдмрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░
5AI, Coding & Educational Game DevelopmentрдЧेрдо рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рдХोрдбिंрдЧ рдЖрдзाрд░िрдд рд╢िрдХ्рд╖рдг рдирд╡ाрдЪाрд░
6Research Writing – Structure & ToolsрдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рд▓ेрдЦрди, рдбेрдЯा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдФрд░ рд╕ंрджрд░्рдн рдЙрдкрдХрд░рдг

рдХाрд░्рдпрдпोрдЬрдиा рдФрд░ рд╕рдордпрд░ेрдЦा (Work Plan & Timeline):
рд╕рднी SMEs рдФрд░ рдХोрд░्рд╕ рдЯीрдо рдиे 45 рджिрдиों рдХी рдХाрд░्рдп рд╕рдордпрд░ेрдЦा рддрдп рдХी рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХोрд░्рд╕ рдХो рдХ्рд░рдорд╢ः рдиिрдо्рди рдЪрд░рдгों рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा:

  1. рд╕्рдХ्рд░िрдк्рдЯ рдПрд╡ं рд╕ाрдордЧ्рд░ी рд╡िрдХाрд╕: 45 рджिрди

  2. рдорд▓्рдЯीрдоीрдбिрдпा рдиिрд░्рдоाрдг рдПрд╡ं рд░िрдХॉрд░्рдбिंрдЧ: 3  рджिрди

  3. рд░ीрд╡्рдпू рдПрд╡ं рд╕ंрд╢ोрдзрди: 10 рджिрди

  4. рдЯेрд╕्рдЯिंрдЧ рдПрд╡ं рдлाрдЗрдирд▓ рдЕрдкрд▓ोрдб: 30 рджिрди

рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ MOOC 3.0 рдХे рд╕рднी рдЫрд╣ рдХोрд░्рд╕ рджिрд╕ंрдмрд░ 2025 рддрдХ рд▓ॉрди्рдЪ рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрдПंрдЧे।

рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХे рдХोрд░्рд╕ рдХोрдСрд░्рдбिрдиेрдЯрд░ рдЖрд░. рдкी. рдмрдбोрдиी (рдЖрдИ.рдЯी. рдк्рд░рд╡рдХ्рддा, SCERT) рдиे рдХोрд░्рд╕ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдп рдпोрдЬрдиा рдХा рд╕рдоाрдкрди рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдХрд░рдг рджिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдХि рдпрд╣ рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХेрд╡рд▓ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдирд╡ाрдЪाрд░ рдЖंрджोрд▓рди рд╣ै।
рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЯेрдХ рдЯीрдо, рд░िрд╡्рдпूрдЕрд░ рдЯीрдо рдФрд░ рд╕рднी рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХे рдк्рд░рддि рдЖрднाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рдХि рд╕рднी рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рдХोрд░्рд╕ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмिंрджु рдХो NEP 2020 рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рд╣ै।

рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рд╣рднाрдЧी рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ:

  • рдк्рд░ो. рдЕрдЬрдп рд╕ेрдорд▓्рдЯी, рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╢्рд░ीрдирдЧрд░
  • рдбॉ рдЗрд╕्рддेрдпाрдХ рдЕрд╣рдордж , рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рджेрд╣рд░ाрджूрди 
  • рдбॉ. рдХिрд░рдг рдбंрдЧрд╡ाрд▓, рд▓рдЦрдирдК рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп
  • рдбॉ рдЖрд╢ीрд╖ рд░рддूрдбी , рдбॉрд▓्рдлिрди рдЗंрд╕्рдЯिрдЯ्рдпूрдЯ рджेрд╣рд░ाрджूрди 
  • рдбॉ. рдЪाँрджрдиी рдЕрдЧ्рд░рд╡ाрд▓, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी
  • рдЕрд▓्рдкा рдиिрдЧрдо, Fulbright рд╕्рдХॉрд▓рд░ рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢
  •  рдЗрдорд░ाрди рдЦाрди, рдПрдк рдЧुрд░ु рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди
  •  рджौрд▓рдд рдЧुрд╕ाрдИं, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рднाрд╕्рдХрд░ рдЬोрд╢ीрдирд╡ाрдЪрд░ी рдЯेрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рдбॉ. рдЕрддुрд▓ рдмрдорд░ाреЬा, рдирд╡ाрдЪрд░ी рдЯेрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рдЬे. рдкी. рдбोрднाрд▓, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рдордиोрдзрд░ рдиैрдирд╡ाрд▓рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рд╕ुрдк्рд░िрдпा рдмрд╣ुрдЦрдг्рдбीрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рдк्рд░рджीрдк рдиेрдЧीрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рдбॉ. рдЖрд╢ुрддोрд╖ рд╡рд░्рдоा, рдк्рд░рд╡рдХ्рддा рдбाрдЗрдЯ рдЪंрдкाрд╡рдд 
  • рд▓рддा рдЖрд░्рдп ,рдк्рд░рд╡рдХ्рддा рдбाрдЗрдЯ рдЪंрдкाрд╡рдд 
  • рдк्рд░рдХाрд╢ рдЪंрдж्рд░ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп, рд░ाрдЬ्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
  • рд╡рд░्рдЬिрди , рдЯेрдХ рдРрдирдоैрдЯрд░  рдПрд╕рд╕ीрдЖрд░рдЯी рддрдоिрд▓рдиाрдбु 
  • рднूрдкाрд▓ рд╕िंрд╣ рдиेрдЧीрдк्рд░рд╡рдХ्рддा рдбाрдЗрдЯ рдпू рдПрд╕ рдирдЧрд░ 
  • рдЕंрдХिрдд рдЬोрд╢ी, рдЯेрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдЕрд▓्рдоोрдб़ा 

рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХे рджूрд╕рд░े рджिрд╡рд╕ рдкрд░  рдиिрджेрд╢рдХ рдЕрдХाрджрдоिрдХ рдмрди्рджрдиा рдЧрд░्рдм्рдпाрд▓ , рдЕрдкрд░ рдиिрджेрд╢рдХ рдкрджрдоेрди्рдж्рд░ рд╕рдХрд▓ाрдиी рдФрд░ рдЙрдкрдиिрджेрд╢рдХ рдЕрдЬीрдд рднрдг्рдбाрд░ी рдиे “MOOC 3.0  рдХी рд╕рдлрд▓рддा  рдХो рдмेрд╣рддрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рднी рдПрдХ्рд╕рдкрд░्рдЯ   рдХे рдк्рд░рддि  рдЖрднाрд░ рд╕ंрджेрд╢  рдФрд░ рджीрдкाрд╡рд▓ी рдкрд░्рд╡ рдХी рд╣ाрд░्рджिрдХ рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ рджी ।”рдХाрд░्рдпрд╢ाрд▓ा рдХा рд╕рдоाрдкрди рд╕рдд्рд░ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рдФрд░ рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рд╣ुрдЖ। рд╕рдоाрдкрди рдХे рджौрд░ाрди рдЖрд░. рдкी. рдмрдбोрдиी рдиे рд╕рднी рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों, рдХोрд░्рд╕ рдбेрд╡рд▓рдкрд░्рд╕ рдФрд░ рд░िрд╡्рдпूрдЕрд░्рд╕ рдХो рдЙрдирдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдг рдХे рд▓िрдП рдзрди्рдпрд╡ाрдж рджिрдпा।

рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдЕंрдд рдоें  рдЖрдИ рдЯी рд╡िрднाрдЧ рд╕े рдк्рд░рд╡рдХ्рддा рдПрд╕ рдкी рд╡рд░्рдоा рдФрд░ рдкुрд╖्рдкा рдЕрд╕рд╡ाрд▓ рдиे рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рднी рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХो рджीрдкाрд╡рд▓ी рдкрд░्рд╡ рдХी рд╣ाрд░्рджिрдХ рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ рджी рдЧрдИं рдФрд░ рдпрд╣ рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा рдЧрдпा рдХि —

“рдЬ्рдЮाрди рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рд╣ी рд╕рдЪ्рдЪी рджीрдкाрд╡рд▓ी рд╣ै, рдЬो рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣рд░ рдХрдХ्рд╖ा рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪे।”

MOOC 3.0 рд╡рд░्рдХрд╢ॉрдк рдиे рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХे рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдФрд░ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХрджрдо рд░рдЦा рд╣ै। рдЕрдЧрд▓े 45 рджिрдиों рдоें рдХोрд░्рд╕ рдХा рдлाрдЗрдирд▓ рдб्рд░ाрдл्рдЯ рддैрдпाрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрдЧा।
рдпрд╣ рдкрд╣рд▓ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕्рдоाрд░्рдЯ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЯीрдЪрд░ рдХे рд╡िрдЬ़рди рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░ेрдЧी рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХो рджेрд╢ рдХे рдЕрдЧ्рд░рдгी рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╢िрдХ्рд╖ा рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░ेрдЧी।

Tuesday, October 7, 2025

рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рджेрд╢ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд░ाрдЬ्рдп рдЬрд╣ां рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдмрди рдЬाрдпेंрдЧे рдорджрд░рд╕े, NEP-2020 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд▓ेрдиी рд╣ोрдЧी рдоाрди्рдпрддा

 рджेрд╣рд░ाрджूрди: рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдоें рдЕрдм рдорджрд░рд╕ा рдмोрд░्рдб рдЦрдд्рдо рд╣ोрдиे рдХी рдХрдЧाрд░ рдкрд░ рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рд▓े.рдЬ. рдЧुрд░рдоीрдд рд╕िंрд╣ (рд╕े.рдиि.) рдиे рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрдзेрдпрдХ 2025 рдХो рд╕्рд╡ीрдХृрддि рджी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрдзेрдпрдХ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╕рднी рдорджрд░рд╕ों рдХो рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рд╡िрдж्рдпाрд▓рдИ рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░िрд╖рдж рд╕े рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддः рд╕ंрдмंрдз рд╣ोрдиा рдкрдб़ेрдЧा।



рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдоें рдЪрд▓ рд░рд╣े рд╕рднी рдорджрд░рд╕ों рдХो рдЕрдм рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдзिрдХрд░рдг рд╕े рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рдоाрди्рдпрддा рд▓ेрдиी рд╣ोрдЧी рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдмोрд░्рдб рд╕े рд╕ंрдмрдж्рдз рд╣ोрдиा рд╣ोрдЧा। рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХे рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рд▓ेрдл्рдЯिрдиेंрдЯ рдЬрдирд░рд▓ рдЧुрд░рдоीрдд рд╕िंрд╣ (рд╕ेрд╡ाрдиिрд╡ृрдд्рддि) рдиे рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡िрдзेрдпрдХ 2025 рдХो рд╕्рд╡ीрдХृрддि рджी рд╣ै। рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдкुрд╖्рдХрд░ рд╕िंрд╣ рдзाрдоी рдиे рдЗрд╕े рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕рдоाрдирддा рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдХी рджिрд╢ा рдоें рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХрджрдо рдмрддाрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рдХि рдЖрдЧाрдоी рд╕рдд्рд░ рдоें рдЬुрд▓ाрдИ 2026 рд╕े рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдХे рд╕рднी рдЕрд▓्рдкрд╕ंрдЦ्рдпрдХ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि 2020 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рд▓ाрдЧू рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдкुрд╖्рдХрд░ рд╕िंрд╣ рдзाрдоी рдХे рдЗрд╕ рдХрджрдо рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рджेрд╢ рдХा рдкрд╣рд▓ा рд░ाрдЬ्рдп рдмрди рдЧрдпा рд╣ै, рдЬрд╣ां рдорджрд░рд╕ा рдмोрд░्рдб рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╕े рдЬोрдб़ा рдЧрдпा рд╣ै।

рдиिрд╢्рдЪिрдд рддौрд░ рдкрд░ рдпрд╣ рдХाрдиूрди рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЕрдзिрдХ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी, рдЬрд╡ाрдмрджेрд╣ рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддाрдкूрд░्рдг рдмрдиाрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ोрдЧा। -CM рдкुрд╖्рдХрд░ рд╕िंрд╣ рдзाрдоी

рдзाрд░्рдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рднी рд▓ेрдиी рд╣ोрдЧी рдоाрди्рдпрддा

рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдЗрд╕ рдХрджрдо рдХे рдмाрдж рд╕рднी рдорджрд░рд╕ों рдХो рджोрдмाрд░ा рдоाрди्рдпрддा рд▓ेрдиी рдкрдб़ेрдЧी। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдорджрд░рд╕ों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХी рднрд░्рддी рднी рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдмोрд░्рдб рдХे рдоाрдирдХों рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдХी рдЬाрдПрдЧी। рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдоें рдЕрдм рдЕрдЧрд░ рдорджрд░рд╕ों рдоें рдзाрд░्рдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рднी рджेрдиी рд╣ो рддो рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рднी рдЕрдм рдк्рд░ाрдзिрдХрд░рдг рд╕े рдоाрди्рдпрддा рд▓ेрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ोрдЧा। рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдорджрд░рд╕ा рд╣ी рдЖрдЧाрдоी рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рдд्рд░ рдоें рдЬुрд▓ाрдИ 2026 рдХे рдмाрдж рд╢िрдХ्рд╖ा рджे рд╕рдХेंрдЧे।

Friday, October 3, 2025

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ाрдзрди рд╕рд╣ рдпोрдЧ्рдпрддा (NMMSS) , рдбॉ рд╢िрд╡ाрдиंрдж рдиौрдЯिрдпाрд▓ (SNSS)рдПрд╡ं рд╢्рд░ीрджेрд╡ рд╕ुрдорди (SMSS)2025-26 рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдпोрдЬрдиाNрд╣ेрддु рдЖрд╡ेрджрди рдЖрдоंрдд्рд░िрдд


рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ाрдзрди рд╕рд╣ рдпोрдЧ्рдпрддा (NMMSS) , рдбॉ рд╢िрд╡ाрдиंрдж рдиौрдЯिрдпाрд▓ (SNSS)рдПрд╡ं рд╢्рд░ीрджेрд╡ рд╕ुрдорди (SMSS)2025-26 рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдпोрдЬрдиाNрд╣ेрддु рдЖрд╡ेрджрди рдЖрдоंрдд्рд░िрдд

 рд░ाрдЬ्рдп рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдПрд╡ं рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдкрд░िрд╖рдж, рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб (SCERT, Dehradun) рдж्рд╡ाрд░ा рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рд╕рдд्рд░ 2025-26 рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ाрдзрди рд╕рд╣ рдпोрдЧ्рдпрддा (NMMSS) , рдбॉ рд╢िрд╡ाрдиंрдж рдиौрдЯिрдпाрд▓ (SNSS)рдПрд╡ं рд╢्рд░ीрджेрд╡ рд╕ुрдорди (SMSS)2025-26 рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рдЖрд╡ेрджрди рдЖрдоंрдд्рд░िрдд рдХिрдП рдЧрдП рд╣ैं। рдпрд╣ рдпोрдЬрдиा рдЙрди рдк्рд░рддिрднाрд╢ाрд▓ी рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рд╣ै рдЬो рдЖрд░्рдеिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдХрдордЬोрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ों рд╕े рдЖрддे рд╣ैं рдФрд░ рдХрдХ्рд╖ा 8 рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рднी рдЕрдкрдиी рдкрдв़ाрдИ рдЬाрд░ी рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдРрдк्рд▓рдХैрд╢рди рдлॉрд░्рдо 

рдпोрдЬрдиा рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп

NMMSS рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдХрдордЬोрд░ рдоेрдзाрд╡ी рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рдиा рд╣ै, рддाрдХि рд╡े рдХрдХ्рд╖ा 9 рд╕े 12 рддрдХ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдмिрдиा рдЖрд░्рдеिрдХ рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХे рдкूрд░ी рдХрд░ рд╕рдХें।

рдкाрдд्рд░рддा рдоाрдирджंрдб

  • рдХेрд╡рд▓ рд░ाрдЬ्рдп/ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╕рд░рдХाрд░ी, рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд, рд╕्рдеाрдиीрдп рдиिрдХाрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдз्рдпрдпрдирд░рдд рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдХрдХ्рд╖ा 8 рдоे рд╕ंрд╕्рдеाрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рдкреЭ рд░рд╣े рд╣ो рдФрд░ рддрдеा рдХрдХ्рд╖ 7 рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоे 55% (рдПрд╕ рд╕ी /рдПрд╕рдЯी 50%) рдЕंрдХ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдП рд╣ों ,рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

  • рдЕрднिрднाрд╡рдХों рдХी рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдЖрдп 3.5 рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рд╕े рдЕрдзिрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП

  • рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдиे рдХрдХ्рд╖ा 7 рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдХी рд╣ो рддрдеा рд╕рдд्рд░ 2025-26 рдоें рдХрдХ्рд╖ा 8 рдоें рдЕрдз्рдпрдпрдирд░рдд рд╣ो।

рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХी рд░ाрд╢ि

рдЪрдпрдиिрдд рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдХрдХ्рд╖ा 9 рд╕े 12 рддрдХ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ NMSS ₹12,000/- (рдк्рд░рддि рдоाрд╣ ₹1000/-), SNSS 15000 рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рдФрд░ 10000 рдк्рд░рддिрд╡рд░्рд╖ рд╢्рд░ीрджेрд╡ рд╕ुрдорди (SMSS) рдХी рджрд░ рд╕े рдЫाрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी।

рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

  1. рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी SCERT, Uttarakhand рдХी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ (www.scert.uk.gov.in) рд╕े рдЖрд╡ेрджрди рдкрдд्рд░ рдбाрдЙрдирд▓ोрдб рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। 

  2. рдЖрд╡ेрджрди рдкрдд्рд░ рд╕рд╣ी-рд╕рд╣ी рднрд░рдХрд░ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рддिрдеि рддрдХ рдЕрдкрдиे рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдп рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЦंрдб рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХो рдЬрдоा рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।

рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддिрдеिрдпां

  • рдЖрд╡ेрджрди рдк्рд░ाрд░ंрдн : 18 рд╕िрддंрдмрд░  2025

  • рдЖрд╡ेрджрди рдХी рдЕंрддिрдо рддिрдеि : 15 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 2025

  • рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдЖрдпोрдЬिрдд рд╣ोрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡िрдд рддिрдеि : 16 рджिрд╕ंрдмрд░ 2025

    рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╕ंрд░рдЪрдиा : рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рджो рднाрдЧों рдоें рд╣ोрдЧी:

  1. рдоाрдирд╕िрдХ рдпोрдЧ्рдпрддा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг (MAT)

  2. рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдЕрднिрд░ुрдЪि рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг (SAT)

рджोрдиों рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдУं рдоें рди्рдпूрдирддрдо рдЕंрдХों рдХा рдоाрдирджंрдб рдПрд╡ं рдЖрд░рдХ्рд╖рдг рдиिрдпрдо рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдПрд╡ं рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ाрдиुрд╕ाрд░ рд▓ाрдЧू рд╣ोंрдЧे।

NMMSS рдпोрдЬрдиा рдЙрди рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдирд╣рд░ा рдЕрд╡рд╕рд░ рд╣ै рдЬो рдкрдв़ाрдИ рдоें рдоेрдзाрд╡ी рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкिрдЫрдб़े рд╣ैं। рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдк्рд░рдоुрдЦ, рд╢िрдХ्рд╖рдХ рддрдеा рдЕрднिрднाрд╡рдХ рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ें рдХि рдкाрдд्рд░ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рд╕рдордп рдкрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░ें рдФрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХी рддैрдпाрд░ी рдХрд░ें।

Visitor counter